“Niet alleen maar bloed en catastrofe”: 14 uur onderweg met de reddingswerkers

Kortademigheid, 61-jarige patiënt. De controlekamer haalt de bemanning om 10:13 uur van het ontbijt: Hauke, de spoedarts, Ingo, de piloot, en Torsten, de ambulancebroeder. Ze trekken hun schoenen aan en rennen door de hangar. Ze zetten hun helmen op en gespen zich vast. Vier minuten later stijgt de reddingshelikopter "Christoph Weser" op, klimt steil naar 250 meter hoogte en scheert over huizen, de Wezer, tuinen en huizen.

Op zoek naar een geschikte landingsplaats: Wanneer de luchtreddingswerkers worden opgeroepen, is tijd van essentieel belang.

Bron: Saskia Heinze

Zeven minuten later. Landingsplaats 23 is bereikt. Of beter gezegd: een klein stukje weiland aan de rand van de stad. Deze keer is de ambulance er al – maar zonder spoedarts. Hauke moet alleen snel beoordelen welke medicatie nodig is om ervoor te zorgen dat de patiënt naar het dichtstbijzijnde ziekenhuis kan. "Zulke missies gebeuren vaak", legt Torsten uit terwijl de helikopter om 11:02 uur landt op de luchthaven. "Het is niet alleen maar bloed en ellende."

De "Christoph Weser" vertrekt 600 tot 700 keer per jaar vanuit Bremen. In noodgevallen telt elke seconde. De reddingswerkers behandelen ernstig gewonde patiënten en vliegen ze zo snel mogelijk naar het juiste ziekenhuis. Ze verzorgen vrachtwagenchauffeurs na een ongeval op de snelweg. Ze verzorgen ook kinderen die besmet zijn met het RS-virus en moeite hebben met ademhalen. Ze spoeden zich naar branden en behandelen beknelde ledematen, gecompliceerde botbreuken en hartaanvallen. De meldkamer belt de "Christoph Weser", zelfs wanneer alle andere ambulances op de grond al bezet zijn.

Tweederde van de missies is nu 'secundair': dat wil zeggen dat de 'Christoph Weser' intensivecarepatiënten vervoert die al een eerste behandeling hebben ondergaan van het ene ziekenhuis naar het andere. Dit komt door capaciteitsbeperkingen en omdat niet elk ziekenhuis alles aankan. Zo kan een hartpatiënt uit een landelijk districtsziekenhuis een bypassoperatie nodig hebben in een gespecialiseerd stedelijk ziekenhuis. Een kind met ernstige brandwonden kan van de plaats van het incident worden overgebracht naar een groot kinderziekenhuis. Of een patiënt met een ernstige longontsteking kan van de intensive care naar een afgelegen revalidatiekliniek worden overgebracht om opnieuw zelfstandig te leren ademen.

Een vluchtafstand van ongeveer 500 kilometer is mogelijk op één tank brandstof vanuit Bremen, met een maximumsnelheid van 270 kilometer per uur. De "Christoph Weser" vliegt vaak over Nedersaksen om patiënten over te brengen – vooral tijdens de zomervakantie, bijvoorbeeld regelmatig naar de Noordzee-eilanden. De vlucht van Bremen naar Borkum duurt 45 minuten. Onlangs werden ze opgeroepen om een beroertepatiënt over te brengen naar Helgoland. Maar ze vliegen ook naar de kust, naar Cuxhaven – voor een snel transport naar Lüdenscheid bij Dortmund. De vluchttijd heen en terug: drie uur. "Zulke afstanden zijn voor ons relatief normaal", legt piloot Torsten uit.

Twee uur verstrijken op de afdeling in Bremen wanneer het gepiep weer begint. De meldkamer meldt: een patiënt van begin zestig, bewusteloos, aan de beademing, met een gewicht van 94 kilogram, is die ochtend op zijn werk ingestort, de oorzaak is onbekend. "Minder tijdkritisch", legt Torsten uit, terwijl hij op zijn mobiele telefoon kijkt. "Klassieke secundaire." Om bedden vrij te maken op de intensive care in de agglomeratie Bremen, wordt deze patiënt overgeplaatst naar een minder drukke afdeling in de omgeving. Piloot Ingo controleert snel het weer; als de wolken te laag hangen, kunnen ze niet opstijgen. Maar: "Alles is stabiel." Na achttien minuten stijgt de helikopter weer op.

Patiënten die intensieve zorg nodig hebben, worden op een brancard gelegd en in de helikopter geduwd voor transport.

Bron: Saskia Heinze

"Moeten we hem gewoon verplaatsen?" vraagt de ambulancebroeder een paar minuten later. De bewusteloze patiënt wordt opnieuw aangesloten. De infuuslijnen en de beademingsapparatuur worden vervangen. Vervolgens duwen de reddingswerkers de patiënt op een brancard de helikopter in.

Hij merkt de acht minuten durende vlucht naar de kliniek, 40 kilometer verderop, niet op. Hij merkt het geratel en gezoem niet op. Hij merkt het uitzicht over de huizen, de haven, de weide, het bos niet op. Hij merkt ook niet dat na aankomst de kabels worden verwisseld en de apparatuur opnieuw wordt gewisseld, of dat de spoedeisendehulparts het personeel daar over zijn medische geschiedenis vertelt. Het is nog steeds niet helemaal duidelijk waarom hij die ochtend überhaupt is ingestort.

Terugvlucht. Het waait, en je voelt het in je maag. Om 15:46 uur gaan we terug naar de afdeling. De missie duurde twee uur. "Sterke koffie?" vraagt de piloot aan de groep. Dat zou helpen tegen de misselijkheid. De bemanning zegt dat dergelijke tijdrovende en uitputtende transfers van intensivecarepatiënten van ziekenhuis naar ziekenhuis in de toekomst waarschijnlijk aanzienlijk zullen toenemen, vooral door de centralisatie van ziekenhuizen.

Dit is ook de mening van DRF Luftrettung en geldt voor heel Duitsland. Een verklaring van begin januari 2025 maakt duidelijk: we moeten ons voorbereiden op een toenemend aantal transfers – ook per helikopter.

Op het eerste gezicht lijkt Duitsland goed gepositioneerd, met 94 reddingshelikopters in het hele land. Er zijn echter nog steeds "witte vlekken", vooral op het platteland. Dit zijn regio's waar grondreddingsdiensten in noodgevallen simpelweg niet binnen enkele minuten ter plaatse kunnen zijn. En patiënten met een beroerte kunnen simpelweg niet binnen een uur na een noodoproep naar een geschikt ziekenhuis worden gevlogen.

Met de hervorming van het ziekenhuis zal de trend waarschijnlijk eerder richting de sluiting van talloze kleinere ziekenhuizen gaan. In plaats daarvan winnen gespecialiseerde centra in stedelijke gebieden aan belang. Dit betekent ook dat de transportafstanden voor sommige patiënten langer worden, vooral voor patiënten die op het platteland wonen.

Zonder tijd te verliezen: ze rennen door de hangar. Ondertussen bespreken de reddingswerkers informatie over de vlucht en de toestand van de patiënt.

Bron: Saskia Heinze

Wéér alarm, 16:47 uur. Echt tijdkritisch. Een patiënt met een aorta-aneurysma, toevallig ontdekt tijdens een routineonderzoek. Als het scheurt, leggen de reddingswerkers uit terwijl ze in ganzenpas naar de helikopter lopen, zal het binnen enkele seconden tot de dood leiden. Wat als dat tijdens de vlucht gebeurt? "Je kunt er niets aan doen," zegt Torsten.

Rivier, velden, windmolens, zee. Eerste bestemming: Bremerhaven. Een kort gesprek met de familie in het ziekenhuis. Ze willen haar nog steeds een mobiele telefoon en schone kleren geven. "Daar is in zo'n noodgeval echt geen tijd voor," legt de ambulancebroeder uit. De patiënt moet zo snel mogelijk geopereerd worden. In Hamburg, een halfuur vliegen.

Piloot Ingo Reckermann nadert het Universitair Ziekenhuis Hamburg-Eppendorf.

Bron: Saskia Heinze

Weiden, Altes Land (Oude Land), een beetje regen, meer wind, meer misselijkheid, de Elbe. Voorbij het stadion, de dierentuin, de Elbphilharmonie. De piloot wordt geconcentreerder. Er gebeurt meer in Hamburg: nog een helikopter, een passagiersvliegtuig, een transportvliegtuig. De patiënt? Ze blijft stabiel tot ze het universitair ziekenhuis bereikt. De spoedeisende hulparts en ambulancepersoneel zitten bij haar op de achterbank. De monitor piept onafgebroken.

Aankomst op de spoedeisende hulp. Het tegenovergestelde van kalmte. De hoofdarts begroet de bemanning en zegt: "Jullie hebben het geweldig gedaan, de scan begint zo, en dan de operatie." Zes mensen in operatiekleding haasten zich door de kamer. Prognose? Moeilijk te zeggen. De taak van de reddingswerkers zit er op dit punt op. "In de overgrote meerderheid van de gevallen weten we niet wat er verder met de patiënten gebeurt," zegt Torsten. Ze hebben geen tijd om naar al hun lot te vragen. "Er heerst soms een misvatting over het beroep."

Paramedicus Torsten Freitag duwt de brancard van de eerste hulp terug naar het landingsplatform.

Bron: Saskia Heinze

Hij heeft vaak het gevoel dat het werk van luchtreddingswerkers niet goed begrepen wordt. Bijvoorbeeld wanneer een helikopter onder tijdsdruk op privéterrein landt en omwonenden extreme verontwaardiging uiten over een gebroken vaas of vlekken op het gazon. Wanneer ze zich naar een ongeval haasten en er een menigte om hen heen ontstaat die zonder toestemming foto's en video's maakt van de gewonden en het team, wat uiteindelijk de reddingsoperatie belemmert. Maar ook wanneer ze gealarmeerd worden en ter plaatse blijkt dat de noodsituatie eigenlijk geen noodsituatie is.

18:54 uur. De bemanning landt terug op luchthaven Bremen. Nu hopen ze op wat rust en stilte. Om hun missies te documenteren. Om voorraden, medische apparatuur en technologie te controleren. Om iets te eten, naar het toilet te gaan. Misschien een beetje sporten, tafeltennissen of voetbal kijken. Er zijn dagen dat er niet veel gebeurt. Maar de meeste dagen worden ze minstens drie keer na 8 uur 's ochtends ingezet – zoals tijdens deze dienst.

De reddingswerkers zijn tot zonsondergang bereikbaar. Daarna mag hun helikopter volgens de regelgeving niet meer vliegen. Zal de verkeersleiding nu contact opnemen? Onwaarschijnlijk, speculeren ze. Maar alles is altijd mogelijk.